Na rynku jest coraz więcej miejsc, w których proponowane są badania analizy składu ciała (BASC). Pomiar wykonywany jest przez urządzenia działające na zasadzie bioimpedancji elektrczynej (BIA). Możliwe, że sam/a już wykonywałeś/aś takie badanie. A może nigdy o tym nie słyszałeś. Zapewne zastanawiasz się, czy warto je wykonywać, czy ten pomiar jest miarodajny i rzetelny? Ten artykuł pomoże rozjaśnić powyższe kwestie, zapraszamy do lektury.

Czym dokładnie jest metoda bioimpedancji elektrycznej (BIA)?

Do niedawna dietetycy do pomiarów składu ciała, czy stanu odżywienia organizmu, ograniczali się do dość prostych metod, tj. wskaźnik „body mass index” (BMI), czy ręczne fałdomierze. Z biegiem czasu i postępu nauki w środowisku naukowym do pomiarów składu ciała zaczęto wykorzystywać specjalistyczne urządzenia oraz metodę BIA, która  pozwala na określenie ilości wody w organizmie. A następnie składu ciała, na drodze wypadkowego oporu elektrycznego różnych tkanek organizmu, wobec przepuszczonego przez nie prądu
o niskim natężeniu (<1 mA) i wysokiej częstotliwości. W uproszczeniu można stwierdzić, że BIA organizmu to miara połączonego oporu i przesunięcia fazowego prądu, który przejdzie przez ciało. Ciekawe jest, że o właściwościach elektrycznych tkanek pisał Herman już w 1871 roku [1].

Pomiar ten jest dokładniejszy, niż starsze metody. Bowiem wskaźnik BMI ogranicza się wyłącznie do porównania masy ciała do wzrostu, nie uwzględniając różnic w masie mięśni i tkanki tłuszczowej. W konsekwencji może zdarzyć się, że osoby posiadające prawidłowe BMI mogą nie zdawać sobie sprawy, że posiadają nadmiar tkanki tłuszczowej wisceralnej (tłuszcz brzuszny) lub osoby posiadające wysoką  zawartość masy mięśniowej błędnie określane będą jako osoby z nadwagą lub otyłością.

Co można zmierzyć za pomocą metody BIA?

Urządzenia do pomiarów BIA najczęściej mają postać wagi z elektrodami oraz posiadają drążki do trzymania dłońmi, również zaopatrzone w elektrody. Metoda ta daje możliwość oceny składu ciała organizmu i wyznacza:

• zawartości tkanki tłuszczowej i mięśniowej (w kg oraz %)
• zawartość tkanki tłuszczowej wisceralnej (tłuszcz brzuszny)
• zawartości wody (%)
• resting metabolic rate (RMR), czyli spoczynkową przemianę materii w kaloriach (uwaga- nie jest to taka sama wartość jak PPM- podstawowa przemiana materii)
• masę mineralizacji kości (uwaga- nie jest to dokładna masa układu kostnego, ani badanie gęstości kości)
• dodatkowe parametry, tj. wiek metaboliczny, ocenę sylwetki
• na stacjonarnych urządzeniach mierzona jest również masa ciała

Kto może wykonywać pomiar BIA, a kto nie?

Metoda BIA może być stosowna u obu płci, niezależnie od wieku, jest bezinwazyjna, wysoce powtarzalna oraz bardzo szybka. Sam pomiar trwa krócej niż minutę. Jeżeli chodzi
o bezpieczeństwo pomiaru, to nie ma powodów do zmartwień, bowiem natężenie prądu 0,8-1 mA jest praktycznie nieodczuwalne (granica u człowieka to 1-1,5 mA). Nie stwierdza się przypadków wystąpienia działań niepożądanych. Badanie to odraza się tylko i wyłącznie osobom ze wszczepionym rozrusznikiem serca (ze względu, że dotychczas nie rozwiązano problemu wpływu BIA na inne urządzenia emitujące pole elektryczne. Chociaż uważa się, że BIA jest bezpieczne dla tych osób) oraz kobietom w ciąży (ze względu na zafałszowanie wyników przez organizm dziecka).

Gdzie można skorzystać z metody BIA?

Analizatory do pomiaru składu ciała są powszechnie wykorzystywane w wielu miejscach. Najczęściej możesz spotkać się z takim badaniem w gabinecie dietetycznym, czy na akcjach związanych
z promowaniem zdrowego stylu życia i zdrowia. Zapraszamy na Dni Zdrowia do Poradni Effecta, gdzie wykonamy profesjonalne badanie analizy składu ciała.

U kogo najlepiej interpretować wyniki?

Odpowiedź na to pytanie zależna jest od celu wykonywania badania.

Jeżeli zależy Ci na holistycznym podejściu do swojego zdrowia oraz jednoczesnej dbałości o sylwetkę, to warto wykonać je w gabinecie dietetycznym. Gdzie wyniki mogą być pomocne w określeniu kondycji i stanu odżywienia organizmu oraz ryzyka chorób metabolicznych. Dietetyk kliniczny w Poradni Effecta bazując na pomiarach składu ciała może dobrać odpowiednią strategię, mającą na celu schudnięcie, utrzymanie masy ciała lub przybieranie na wadze przy jednoczesnej dbałości o uzyskanie korzystnego stosunku tkanki mięśniowej do tłuszczowej.

W praktyce prawidłowo wykonane badanie BIA w połączeniu z indywidualną dietą może stanowić podstawę dla osiągniecie wymarzonej sylwetki oraz dla zapobiegania
i leczenia chorób cywilizacyjnych, takich jak: otyłość, nadciśnienie, cukrzyca, czy choroby układu krążenia

Zdarza się, że badanie jest dostępne na siłowniach. Jednak nie zawsze interpretacja wyników jest wykonywana w odpowiednich warunkach, np. na sali wśród ćwiczących osób. Może zdarzyć się, że osoby omawiające pomiar nie są do tego wykwalifikowane lub osoba ta ogranicza się tylko do stwierdzenia, czy poziom wskaźnika jest prawidłowy lub nie, przez co wyniki nie są interpretowane pod kątem stanu zdrowia oraz ryzyka występowania różnych schorzeń obecnie i w przyszłości.

Ponadto, nie bez znaczenia jest na jakim urządzeniu wykonuje się pomiar, czy analizator posiada certyfikat medyczny. Najdokładniejsze są analizatory typu MF-BIA, które stosują wiele częstotliwości do pomiarów (0-500 kHz) oraz  posiadające min. 8 elektrod, działające w układzie przeciwstronnym ręka-stopa. Dla potrzeb diagnostyki dietetycznej, gdzie badane są osoby o różnym stanie zdrowia, do pomiarów powinny być używane właśnie wyżej opisane analizatory. Ponieważ dokonują pomiaru w obrębie całego ciała, a nie jednego pojedynczego segmentu, np. kończyn dolnych.

W Poradni Odchudzania i Odżywiania Effecta znajduje się zaawansowany analizator medyczny 8 elektrodowy, typu MF-BIA.

Czy warunki pomiaru mają znaczenie?

Metodologia pomiarów analizy składu ciała ma istotne znaczenie dla wiarygodności wyników. BIA wymaga standaryzowanych warunków przeprowadzania pomiaru, aby wyniki mogły być odczytane prawidłowo. Czynniki szczególnie istotne przy pomiarze to m.in.:

• Pora i warunki pomiaru– powinien być wykonywany o tej samej porze, w podobnych warunkach
• Stan fizjologiczny– fazy cyklu menstruacyjnego u kobiet; należy opróżnić pęcherz przed pomiarem
• Czas od ostatniego posiłku– min. 2 godziny przerwy przed przystąpieniem do pomiaru
• Spożywanie napojów wpływających na nawodnienie, np. kawy, alkoholu
• Wykonywanie aktywności fizycznej w dniu badania
• Wprowadzenie do urządzenia dokładnej wartości wysokości ciała osoby badanej- różnica rzędu 2,5 cm może spowodować znaczne zafałszowanie wyników
• Nie należy wykonywać pomiaru bezpośrednio po kąpieli, pływaniu, saunie

Przy utrzymaniu stałych warunków pomiarów oraz zastosowaniu wyżej wymienionych środków ostrożności powtarzalność wyników otrzymanych metodą BIA jest bardzo wysoko (współczynnik rzetelności sięgający nawet 99%) [3].

Podsumowanie

Czy warto wykonywać badania składu ciała metodą BIA?

Odpowiedź jest prosta: warto!

Przede wszystkim jest to badanie bezpieczne, szybkie oraz proste w wykonaniu. Zachowując prawidłową metodykę badanie może być przydatne dla osób dbających o swoje zdrowie i pragnących zrobić krok w kierunku pracy nad sobą i swoją sylwetką.

Z praktyki Naszej poradni omówienie wyników z dietetykiem stało się inspiracją do działania i podjęcia prawidłowej diety dla nie jednej osoby. Dokonywanie pomiarów BASC na każdej konsultacji kontrolnej umożliwia dokładne sprawdzenie, czy dieta jest idealnie dostosowana do organizmu oraz czy przynosi oczekiwane efekty, np. w postaci redukcji masy tkanki tłuszczowej przy zachowaniu prawidłowej masy mięśniowej.

Literatura:

1. Hermann L.: Über eine Wirkung galvanischer Ströme auf Muskeln und Nerven. Pflugers Arch. Gesamte Physiol, 1871, 5, 223–275
2. Hoffer E.C., Meador C.K., Simpson D.C.: Correlation of whole-body impedance with total body water volume. J. Appl. Physiol, 1969, 27, 531–534
3. Segal K.R., Gutin B., Presta E., Wang J., Van Itallie J.B.: Estimation of human body composition by electrical impedance methods: a comparative study. J. Appl. Physiol, 1985, 58, 1565–1571