Czym jest gluten? Jest to mieszanina białek roślinnych – gluteniny i gliadyny. Gluten odpowiada za puszystą strukturę wypieków ze zbóż. Źródłem glutenu są przede wszystkim zboża takie jak pszenica, jęczmień, orkisz, żyto czy owies. Ponadto może on znajdować się w przetworach mięsnych, gotowych słodyczach, napojach mlecznych, budyniach, majonezach, sosach w proszku, płatkach śniadaniowych, twarogach i serach. Większość ludzi może spożywać produkty zawierające gluten, zdrowej osobie białko to nie szkodzi. Jednak istnieją choroby, które stanowią przeciwskazanie do spożycia glutenu:
- celiakia
Jest to tzw. choroba trzewna – to trwała autoimmunologiczna choroba o podłożu genetycznym. Polega na nietolerancji frakcji prolamin. U chorych dochodzi do zniszczenia kosmków jelitowych, zaburzeń wchłaniania substancji odżywczych i pobudzenia reakcji immunologicznych, co w konsekwencji prowadzi do szeregu innych powikłań zdrowotnych (zmniejszenie masy ciała, przewlekłe biegunki, zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha, ciągłe zmęczenie, bóle głowy, zaburzenia neurologiczne, problemy ze skórą, niewyjaśniona niedokrwistość z niedoboru żelaza, współistniejące choroby autoimmunologiczne). Jedyną metodą leczenia celiakii jest stosowanie przez całe życie ścisłej diety bezglutenowej.
- nieceliakalna nadwrażliwość na gluten
Została uznana za chorobę dopiero w 2010 roku. Polega na niekorzystnych objawach z powodu spożycia glutenu. Nie mają one jednak nic wspólnego z alergią ani celiakią. Mechanizm powstawania choroby wciąż nie został do końca określony. Objawy nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten: biegunka, wzdęcia, bóle brzucha, bóle stawów, bóle mięśni, duże zmęczenie, obniżenie nastroju, bóle głowy, anemia.
- alergia na pszenicę
Objawy w alergii na pszenicę to najczęściej: nudności, bóle brzucha, zaparcia, napady astmy, duszności, wypryski i wysypki, pokrzywka.
- W chorobach tarczycy frakcja glutenu – białko gliadyna podobne do tkanki tarczycowej – wywołuje produkcję przeciwciał wobec niej przez układ odpornościowy, które mogą atakować również tkankę tarczycy, przyczyniając się do rozwoju choroby Hashimoto (zapalenia tarczycy).
Warto również wykluczyć gluten podczas występowania stanów zapalnych jelit.
W pozostałych chorobach (jeśli u pacjenta nie występują powyższe schorzenia) nie ma żadnych wskazań, by stosować dietę bezglutenową. Przykładowo, mitem jest, że podczas występowania łuszczycy bądź trądziku należy gluten wykluczyć. Żadne badania naukowe tego nie uzasadniają. Jedynie celiakia, nieceliakalna nadwrażliwość na gluten, alergia na pszenicę i stany zapalne jelit to choroby, przy których występowaniu należy wprowadzić dietę eliminującą gluten. Nieuzasadnione stosowanie diety bezglutenowej, gdy nie ma do tego wskazań, grozi poważnymi niedoborami żywieniowymi, ponieważ w zbożach zawierających gluten znajdują się witamina E, witaminy z grupy B i cenne składniki mineralne (potas, magnez). Diecie bezglutenowej powinna towarzyszyć odpowiednia suplementacja.
