Mleko i wszystkie produkty mleczne są produktami bardzo cennymi z punktu widzenia żywieniowego – zawierają wapń (wapń o najwyższej przyswajalności znajduje się w serach podpuszczkowych i mlecznych napojach fermentowanych), witaminę D, witaminę B12, a także witaminę A, E oraz K. Ponadto oprócz wapnia mleko zawiera też inne składniki mineralne (potas, magnez, żelazo, cynk, mangan). Przetwory mleczne są także bardzo dobrym źródłem pełnowartościowego białka, dzięki czemu są świetnym dodatkiem do diety dla osób odchudzających się. Mleczne napoje fermentowane (jogurt, maślanka, kefir) zawierają cenne bakterie probiotyczne, które bardzo korzystnie wpływają na naszą odporność. Ponadto napoje fermentowane charakteryzują się lepszą przyswajalnością żelaza i wapnia oraz zawierają łatwiejszą do strawienia laktozę (podczas procesu fermentacji bakterie częściowo rozkładają laktozę).

Dzięki zawartości witamin i składników mineralnych mleko i jego przetwory bardzo pozytywnie wpływają na stan kości (ich spożycie stanowi istotną profilaktykę osteoporozy) i pracę układu nerwowego (wapń jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tego układu). Z badań naukowych wynika także, że spożycie niskotłuszczowych produktów mlecznych zmniejsza ryzyko nadciśnienia tętniczego. Nie rezygnuj jednak całkowicie z produktów mlecznych zawierających trochę więcej tłuszczu (chyba, że masz przeciwwskazania do spożycia tłustego mleka i jego przetworów np. zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi, choroby zapalne wątroby), ponieważ tłuszcz mleczny jest nośnikiem witamin rozpuszczalnych w tłuszczu (wit. A, D, E, K).

Pomimo licznych zalet mleka i jego przetworów wiele osób cierpiących na różne schorzenia powinno unikać tej grupy produktów. Główne przeciwwskazania do spożycia mleka i produktów mlecznych to:

• alergia na białka mleka (nieprawidłowa reakcja organizmu na białka mleka – np. na kazeinę)
• nietolerancja laktozy (wynika z całkowitego braku lub niedoboru w organizmie człowieka enzymu laktazy; w przypadku nietolerancji laktozy można spożywać produkty mleczne bezlaktozowe bądź stosować suplementację enzymatyczną)
• stany zapalne jelit (występują w chorobach: zespół jelita drażliwego, choroba SIBO, choroba Leśniowskiego-Crohna, infekcje bakteryjne, wrzodziejące zapalenie jelita grubego)
• trądzik (mleko i jego przetwory pobudzają syntezę tłuszczów w gruczołach łojowych oraz stymulują wydzielanie insuliny przez trzustkę, co skutkuje wzmożoną produkcją androgenów i nasileniem trądziku)
• insulinooporność (mleko i produkty mleczne stymulują wydzielanie insuliny przez trzustkę)
• galaktozemia (choroba wynika z gromadzenia się nadmiaru galaktozy i galaktozo-1-fosforanu z powodu braku enzymów odpowiadających za ich rozkład; galaktoza wchodzi w skład laktozy obecnej w mleku i jego przetworach)
• niektóre rodzaje kamicy nerkowej (np. kamica fosforanowo-wapniowa).